Het proces van transformatie is ‘een van de lastigste beleidsopgaven waarvoor gemeenten zich sinds tijden gesteld ziet. Het gaat om het overstijgen van jarenlang ingesleten patronen, van hardnekkige werkwijzen en van allerlei institutionele belangen’. Dit geldt niet alleen voor gemeenten, maar evenzo voor contractpartners (zorgorganisaties) en de inwoners die gewend waren een groter beroep te doen op voorzieningen en ondersteuning dan waarvoor de huidige middelen ruimte bieden.
De transitie is slechts een eerste stap van de meest fundamentele herziening in het sociaal domein sinds decennia. Uiteindelijk gaat het om de transformatie. Het heeft geen zin om het oude systeem te vervangen door een nieuw systeem, zonder dat er echt iets verandert in de organisatie van zorg en ondersteuning, benadrukt de RMO. ‘Dat is de valkuil die de transformatie misschien wel het meeste in de weg staat’, stelt de Raad in zijn advies, dat op verzoek van staatssecretaris Van Rijn (VWS) is uitgebracht.
De Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling geeft hierbij drie adviezen: beoordeel maatschappelijke initiatieven op toegevoegde maatschappelijke waarde; stuur op eindresultaat en leer innoveren binnen een veranderingsproces dat ook daadwerkelijk resultaten biedt.
Welke trends zien wij en welke oplossingen kan Wydeblik bieden om u te helpen de gewenste transformatie te realiseren?
Trend 1: De basis op orde
De voorbereiding van inkoop voor 2016 is al in volle gang. De eerste ervaringen zijn opgedaan met de sociale wijkteams, met contractmanagement en budgetbeheer. Hoever zijn de budgetten uitgeput? En is herschikking van budgetten aan de orde? Kunnen we vertrouwen op informatie uit het gegevensknooppunt en kunnen de contractpartners voldoen aan de (administratieve) verplichtingen?
Nieuwe taken vragen om een nieuwe aanpak. Met de decentralisaties van AWBZ begeleiding en Jeugdzorg zijn het aantal zorgleveranciers en bijbehorende budgetten flink toegenomen. Gemeenten moeten 40% besparen op Hulp bij het Huishouden en worden verantwoordelijk voor begeleiding en jeugdzorg. De Participatiewet vraagt om een aanpak voor nieuwe doelgroepen, ondersteuning van werkzoekenden met nieuwe instrumenten en meer regionale samenwerking. De participatiewet zorgt voor een andere dynamiek voor gemeenten en organisaties die voorheen uitvoering gaven aan de Wsw. De impact van deze ontwikkelingen op de organisatie raakt alle aspecten van de bedrijfsvoering.
Wat kan Wydeblik hierin betekenen?
Ook met het realiseren van de Transformatie is het zaak dat de basis op orde is. Wydeblik heeft een samenhangend programma ‘Zichtbaar in control’ ontwikkeld. Daarin wordt veel aandacht besteed aan een goede verbinding en afstemming tussen beleid, financiën (bedrijfsvoering) en uitvoering. Bij veel gemeenten zien we deze afdelingen nog teveel op een eiland functioneren. Ook zien we gemeenten nog teveel vertrouwen op de reguliere cyclus van planning en control (Burap, Marap, etc.). Meer focus op operationele sturingsinformatie is voorwaarde om de basis op orde te krijgen. Om dat te verbeteren heeft Wydeblik diverse modules opgenomen in haar aanpak:
- Procesontwerp en –inrichting met veel aandacht voor de koppelvlakken tussen de afdelingen Beleid, Financiën en Uitvoering;
- Informatievoorziening waarbij de operationele sturingsinformatiebehoefte centraal staat;
- Optimalisatie van de sturingscyclus waardoor meer verbinding tussen Beleid, Financiën en Uitvoering ontstaat;
- Verbetering van de organisatie-inrichting, waardoor de organisatie meer proces-georiënteerd wordt ingericht en noodzakelijke afstemming wordt gerealiseerd.
Wydeblik adviseurs hebben als aanpak om te werken in de driehoek ‘Strategie – Mensen – Processen’ , waarbij de samenhang essentieel is en door ons nadrukkelijk in de aanpak wordt meegenomen.
Trend 2: Regisseren in samenwerking
De toenemende complexiteit in het sociaal domein, de druk op budgetten en de ambitie om inwoners optimaal te bedienen, zorgen ervoor dat binnen elke gemeente vraagstukken rondom samenwerking, outsourcing en/of bovenlokale opschaling aan de orde zijn. Keuzes worden in veel gevallen politiek gemaakt. Maar daarmee zijn vraagstukken van managementinformatie, besturing, invloed en eigenaarschap nog niet helder beantwoord.
In de afgelopen tijd is al een situatie ontstaan dat ca. 40% van de gemeentelijke begroting naar samenwerkingsverbanden vloeit. Door de bewegingen in het Sociale Domein zal dit cijfer naar verwachting stijgen naar ruim 60%. Dit vereist van gemeenten een vergaande bezinning op de rol van eigenaar en opdrachtgever. Een adequate invulling daarvan is noodzakelijk. Deelname aan een Gemeenschappelijke Regeling lijkt wellicht voor de hand liggend, maar welke ruimte is er voor lokale ambities; hoe is de governance van deze samenwerking opgezet; wordt u in voldoende mate geïnformeerd?
Wat kan Wydeblik hierbij betekenen?
Wydeblik heeft ruime kennis en ervaring opgedaan in het krijgen van grip op de verschillende samenwerkingssituaties en verbonden partijen. Wydeblik kan op alle niveaus het gesprek voeren.
- Begeleiding in het informatiemanagement dat samenhangt met de veranderende rol als gemeente;
- Begeleiding bij het ontwerpen en inrichten van de governance van samenwerking;
- Begeleiding van de gemeente in het nemen van de rol van regisseur;
- Workshops op ambtelijk niveau, college en raad;
- Het leveren van projectmanager om de samenwerking voor partijen werkbaar vorm te geven.
Trend 3: Transformeren en Sociale Wijkteams
Veel gemeenten bezinnen zich over de concrete invulling van hun rol. De plaats die gemeenten innemen in de maatschappij is aan het verschuiven. Met name twee dominante ontwikkelingen geven aanleiding voor deze herbezinning:
- De wens en noodzaak om integraal, over de verschillende beleidsdomeinen heen, thema´s te beoordelen en oplossingen te vinden. Zo vraagt een thema als “Leefbaarheid” een integrale benadering waarbij fysieke en sociale aspecten met elkaar verweven zijn. Veel problemen rondom jeugd en gezin zijn alleen te benaderen vanuit een breed en integraal kader.
- Met name in het sociale domein is de opgave om de verzorgingsmaatschappij te transformeren naar een participatiemaatschappij. Dat betekent voor gemeenten dat zij minder voorschrijven en veel meer faciliteren.
Deze vraagstukken betekenen een andere manier van denken. De klassieke organisatie is niet meer het juiste antwoord op alle vragen. Er moet een kanteling plaatsvinden waarin niet de organisatie gemeente, maar het op te lossen maatschappelijke vraagstuk centraal staat. Bij dat vraagstuk moet de juiste expertise worden betrokken. Dit vraagt om samenwerking, om netwerken. Maar ook: terug naar de basisvraag: wie wil de gemeentelijke organisatie zijn? Wat doet de gemeente nog zelf en wat kunnen anderen doen? De Sociale Wijkteams zijn hierbij bij uitstek het instrument om dit tot uitdrukking te brengen.
Wat kan Wydeblik hierbij betekenen?
Wydeblik heeft de nodige ervaring opgedaan op het gebied van organisatie-inrichting:
- Het faciliteren van de kanteling naar procesgericht werken in organisatie en informatievoorziening en daarmee ook de veranderende rollen in de keten van beleid – uitvoering – bedrijfsvoering ;
- Begeleiden intergemeentelijke samenwerking, ontwikkeling SSC, netwerkorganisaties, kortom: verschillende processen op verschillende schaalniveaus en met verschillende complexiteit;
- Inrichting en ondersteuning Sociale Wijkteams